نوروز و آیین نو شدن سال

نوروز و آیین نو شدن سال

برگرفته از کتاب نوروز: به کوشش علی دهباشی

نوروز جشنی است که از دیرباز تاکنون با نام نوروز یاد و بــرگـــزار می‌شود و همواره مهم‌ترین جشن دینی و ملی ایرانیان بوده است. امروزه نوروز تنها بازمانده جشن‌های ایران باستان است که هنوز هم نزد همه اقوام ایرانی، برگزار می‌شود. مردم گردش سال را در ایران کهن یک رویداد بزرگ و خجسته می‌‌دانستند و صبح نوروز را که "فجر و سپیده به منتهای نزدیکی خود به زمین می‌رسید" فرخنده‌ترین ساعات می‌پنداشتند و با نگریستن به آفتاب تبرک و تیمن می‌جستند.
در ایــران امـــروزه هـــنگام تحویل سال همه اعضاء خانواده در خانه‌های خود گرد هم می‌آیند و در کنار خوان نوروزی می‌نشینند. شمع‌های شمعدان یا چراغ‌های روی خوان نوروزی را پیش از تحویل سال روشن می‌کنند و چشم به آب و برگ و ماهی می‌دوزند و منتظر تحویل سال می‌مانند. رسم بر این است که پس از تحویل سال، همه اعضاء خانواده به یکدیگر "عید مبارکی" گویند و بزرگ خانواده دعای تحویل سال را بخواند. مردم باور دارند که در موقع تحویل سال، هر کس هر نیاز و مرادی داشته باشد و از خداوند بخواهد، برآورده می‌شود.
 

پیک‌های نوروزی
دیرینه‌ترین پیک نوروزی حاجی فیروز است. حاجی فیروز نام و چهره‌ای آشنا در فرهنگ مردم ایرانی است. حاجی فیروز با جامه‌ای سرخ‌رنگ و چهره‌ای سیاه، لبانی سرخ و دندان‌های سپید، دایره زنگی در دست دارد و در کوی و برزن می‌چرخد، آواز می‌خواند و می‌رقصد و مژده رسیدن بهار و نوروز را به مردم می‌دهد.
 

چهارشنبه‌سوری
آخرین سه‌شنبه آخر سال را شب چهارشنبه‌سوری می‌گفتند. شبی که امروزه فقط بته‌سوزانی آن مانده. مردم به رسم قدیم آتش روشن می‌کنند و از روی آتش می‌پرند و غم‌ها و مریضی‌ها را به آتش می‌سپارند. در شب چهارشنبه‌سوری مردم به جشن و پایکوبی می‌پردازند. از قدیم مرسوم بوده که آجیل شب چهارشنبه‌سوری را که یمن و شگون دارد با خود به خانه می‌آوردند. این آجیل که از هفت نوع خوردنی و میوه خشک بود برای خوشنودی و با باور رسیدن به سلامتی خورده می‌شد.
 

جامه‌های نوروزی و خانه‌تکانی
همه اقوام ایرانی رسم بر این دارند که در آغاز اسفند ماه به نو کردن جامه‌ها بیاندیشند. لباس نو بدوزند، بخرند یا بشویند! پوشیدن لباس نو، در آیین‌های نوروزی، رسمی همگانی است. آیین نوسازی و نوبینی، لازمه نوروز و سال نو و زندگی نو است. این آیین ریشه در هزاره‌ها دارد. بدون شک آنچه به نو شدن یا نو بودن معنا می‌دهد، پاکیزگی است. همه اقوام ایرانی در آستانه نوروز به خانه‌تکانی و پاکیزه‌سازی روی می‌آورند. اصطلاح "خانه‌تکانی" را بیشتر در مورد شستن، تمیزکردن، نو خریدن، تعمیر کردن ابزارها، فرش‌ها، لباس‌ها، به مناسب فرا رسیدن نوروز به کار می برند. 
 

هفت‌سین
از آداب نوروزی چیدن سفره هفت‌سین است. سفره هفت‌سین رسم و باوری کهن است که همه اعضای خانواده در موقع تحویل سال در خانه خود در کنار سفره هفت‌سین گرد آیند. در سفره سفید رنگ هفت‌سین، هفت نوع خوراکی که با حرف "س" آغاز می‌شوند و نماد و شگونی بر فراوانی روییدنی‌هاست، مانند سیب، سبزه، سنجد، سماق، سیر، سرکه، سمنو و مانند اینها می‌گذارند. علاوه بر این؛ آینه، شمع، ظرفی شیر، ظرفی آب که نارنج در آن است، تخم‌مرغ رنگ کرده، ماهی قرمز که نماد شادکامی در موقع سال تحویل است، گلاب و سنبل و کتاب دینی نیز زینت بخش سفره هفت‌سین است. این سفره در بیشتر خانه‌ها تا سیزده روز گسترده است.
 

رسم دید و بازدید
از نخستین روز آغاز نوروز تا روز دوازدهم فروردین را مردم به رفت و آمد به خانه بزرگان،‌ خویشان و آشنایان، دید و بازدید از یکدیگر و شادباش گفتن به هم اختصاص می‌دهند. در مراسم دید و بـازدید،نـخـست کــوچــکتـرها به عید دیدنی بزرگترها می‌رونــدـ، بــعــد بــزرگ‌تــرها بــازدید کــوچــکــتر‌ها را پس می‌دهند. این رسم از قدیم میان طبقات مختلف اجتماعی در شهر و روستا مرسوم بوده است.
 

رسم نوروزانه
رسم نوروزانه یا عیدانه از دیرباز در ایران میان مردم، طبقات و اقشار مختلف معمول بوده است. در این روزگار، رسم هدیه دادن و هدیه گرفتن در ایام نوروز میان مردم بیش از پیش معمول است. پدران و مادران به فرزندان و نوعروسان و تازه‌دامادان خود ، بزرگتر‌ها به کودکان، دوستان به یــکدیگر هـدیه و عیدی می‌دهند.
در هر حال تمامی این آیین‌ها با هدف دور هم بودن مردم بوده، چیزی که در دنیای صنعتی و شلوغ امروز بیش از همه به آن احتیاج داریم. با امید به اینکه بتوانیم این سنت‌های زیبا که انسان را از افسردگی، خشونت و بی‌رحمی بیرون می‌آورد دوباره رواج دهیم و شاد زندگی کنیم.
 

سال نو مبارک!